Jak działają tzw. banki spermy?

To, co większość osób potocznie nazywa bankami spermy to banki nasienia i komórek jajowych, określane również jako kriobanki. Bankowany jest zazwyczaj materiał rozrodczy – nasienie i komórki jajowe – anonimowych dawców, a także osób, które są przed podjęciem leczenia (np. chemioterapią), które może mieć negatywny wpływ na ich płodność i posiadanie dzieci w przyszłości.  W kriobankach przechowywane są również zarodki pochodzące z procedury in vitro. W tym artykule dokładniej opisujemy, jakie są zasady działania kriobanków, kto i w jakich sytuacjach może z nich korzystać oraz jakie kryteria muszą być spełnione, żeby zostać dawcą.

Kto i kiedy może korzystać z banku nasienia i komórek jajowych?

Kriobanki, czyli banki nasienia i komórek jajowych, zostały stworzone przede wszystkim z myślą o parach, które nie mogą mieć biologicznych dzieci. Dotyczy to zarówno czynnika męskiego i żeńskiego niepłodności. Konieczność adopcji nasienia lub komórek jajowych najczęściej jest związana z brakiem lub słabą jakością parametrów materiału biologicznego pary starającej się o dziecko. W takich przypadkach, pary leczące się w klinice leczenia niepłodności, mogą skorzystać z nasienia anonimowego dawcy lub dawczyni – zarówno w procedurze inseminacji, jak również zapłodnienia in vitro. Z kriobanków korzystają także pacjenci, którzy są nosicielami chorób genetycznych, autoimmunologicznych, jak również stosujące leki wpływające na zdolności rozrodcze.

Zabezpieczenie płodności na przyszłość

Inną sytuacją, w której pacjenci korzystają banków nasienia i komórek jajowych jest zabezpieczenie ich płodności na przyszłość i przesunięcie momentu, w którym mogą starać się o dziecko. Przyczyną mogą być względy medyczne, ale również styl życia i odłożenie decyzji o posiadaniu dzieci w czasie. By utrzymać „młodość” materiału biologicznego pary decydują się na bankowanie gamet do czasu, gdy podejmą decyzję o posiadaniu dziecka. Nasienie i komórki jajowe są przekazywane do kriobanku, również gdy pacjentów czeka leczenie onkologiczne, którego przebieg obniża płodność i może powodować trudności albo całkowity brak płodności. W Polsce mrożnie komórek dozwolone jest wyłączne ze względów medycznych, gdy istnieje ryzyko utraty lub upośledzenia płodności na skutek choroby.

Krioprezerwacja komórek rozrodczych

Komórki jajowe mrozi się metodą witryfikacji – błyskawicznego mrożenia, a nasienie metodą powolnego schładzania w oparach ciekłego azotu. Zamrożone komórki rozrodcze przechowuje się w ciekłym azocie nawet przez kilkanaście lat.

Jak tłumaczy nasz rozmówca, lekarz specjalista z Centrum Leczenia Niepłodności Angelius w Katowicach: Czas przechowywania komórek rozrodczych w takich warunkach nie wpływa na ich jakość, co więcej nie ulegają one wpływowi czasu i „nie starzeją się”, a ciąża z zamrożonych komórek rozrodczych rozwija się tak samo, jak ze świeżych.

Jakie są kryteria dla dawców nasienia i komórek jajowych?

Proces kwalifikacji dawczyń i dawców obejmuje wywiad medyczny oraz cenę stanu zdrowia na podstawie badań ogólnych i laboratoryjnych w kierunku chorób zakaźnych. Są ośrodki, w których wykonuje się również badania genetyczne. Zgodnie z polskim prawem dawstwo komórek realizowane jest na podstawie dopasowania dawcy i biorcy pod względem cech fenotypowych tj. budowy ciała, koloru skóry, oczu czy włosów.  

W polskim porządku prawnym dawstwo nasienia i komórek jajowych jest anonimowe i nieodpłatne – co oznacza, że dawcy i dawczynie nie otrzymują żadnego wynagrodzenia za udział w procedurze. Mogą ubiegać się o zwrot kosztów podróży i wykonanych badań laboratoryjnych.